“In haar naakte eerlijkheid komt het verhaal nog harder binnen”
Recensie van ‘Johnyboy’ (Elena Peeters)
Uit het laatste Doodstrafrapport van Amnesty International bleek dat in 2024 het hoogste aantal executies werd uitgevoerd sinds 2015. Ook in Amerika stijgt het aantal uitvoeringen van de doodstraf opnieuw sinds Covid. Het maakt dat de voorstelling ‘Johnyboy’ van Elena Peeters ook 7 jaar na datum nog steeds relevant is. Vermoedelijk zal het dat ook altijd blijven, door de universele en fundamentele vraag waarmee Elena ons confronteert. Ze doet dat met een beklijvend verhaal in een adembenemende vertelling.
Elena Peeters begint de voorstelling met een belangrijke dienstmededeling: ze maakt graag spaghetti met verse groenten én ze is echt naar Amerika geweest. Dat laatste gebeurde in 2017. Elena reed drie weken lang door Texas om met twee terdoodveroordeelden en een levenslang gestrafte gevangene te spreken waarmee ze al anderhalf jaar had gecorrespondeerd. Maar ook om bij gewone Amerikanen te verblijven en te begrijpen hoe zij naar de doodstraf kijken. Het is bij hen dat haar liefde voor spaghetti goed van pas komt, al was het maar om iets anders dan haar kaarten op tafel te moeten leggen.
Die strategie past Elena ook toe tijdens ‘Johnyboy’. Ze neemt niet meteen stelling in, maar probeert vooral verschillende perspectieven te belichten. Daarvoor put ze voornamelijk uit de gesprekken die ze had met Eileen, Becky en andere Amerikanen waar ze tijdens haar reis verbleef. In sappig Amerikaans kruipt Elena in hun huid. Het helpt het publiek om de emotie (of het gebrek daaraan) achter bepaalde stellingen te begrijpen. Vermoedelijk helpt het Elena ook om zaken als “ik heb het recht om een dief te doden, dat maakt van mij geen moordenaar” te kunnen zeggen.
Geheel onpartijdig blijft Elena echter niet. Dat kan ook niet. Maar in plaats van te poneren zonder te reflecteren, stelt ze dingen in vraag – “Zei je nu net niet dat je beeld veranderd was?” – en doet ze forse stellingen wankelen met simpele feiten. Waarom we geld zouden opsouperen aan iemand die gewoon een shitty persoon is, zoals Eileen het verwoordt? Ten eerste, omdat het niet klopt, aldus Elena: de doodstraf is drie keer duurder dan iemand levenslang opsluiten. Daarnaast zet Elena ook de stelling dat iemand “gewoon een shitty persoon is” op een hellend vraagteken wanneer ze herbeleeft hoe John haar in de gevangenis vertelt over de dag dat zijn vader zijn neef achtervolgde nadat die John met een lege bierfles op het hoofd had geslagen. “Ik denk als dit het gelukkigste moment van zijn leven is, hoe kunnen wij dan ooit op één lijn komen? Op een zelfde golflengte? Kan dat wel? We hebben geen gelijke start gehad.”
In de voorstelling wisselt Elena herinneringen aan haar reis door Texas af met stukjes uit de briefwisseling met John, feiten en cijfers over de doodstraf, liedjes en korte telefoongesprekken met het thuisfront die Elena had toen ze in Texas verbleef. Het geeft de voorstelling niet alleen een frisse dynamiek, maar plaatst de dingen ook in perspectief. Is het erger om vast te zitten in een cel dan in je hoofd? Beide gevallen verhinderen mensen om schoonheid te zien. Niet nadenken over de wereld, verhindert dat ook. Een voorstelling als ‘Johnyboy’ is een welgekomen manier om dat te verhinderen.
En dus kunnen we alleen maar toejuichen dat Elena nog regelmatig de vraag krijgt om ‘Johnyboy’ te hernemen. En dat ze dat ook doet. Eerder dit jaar speelde ze de voorstelling in een aantal huiskamers, waarvoor ze die stripte naar een intieme versie die ze ook hier op MoMeNT bracht. Mét effect. In haar naakte eerlijkheid komt het verhaal nog harder binnen. Het is niet meer mogelijk om weg te kijken, of beter gezegd: om weg te denken. ‘Johnyboy’ noopt tot nadenken. Hoe kijken wij naar de doodstraf? Naar het recht om te beslissen over iemands leven en dood? Wat als een vriend van ons op een bepaald moment geen andere uitweg meer ziet dan kopje onder gaan en niet meer boven te komen?
Recensie: Niels Dewil
